Βύρων Γ. Πολύδωρας

1821
Υπόθεση Πίστεως
και Εθνικής Έμπνευσης

ΑΘΗΝΑ ΜΑΪΟΣ 2011

Αφιερώνεται

στους οπλαρχηγούς προγόνους μου του 1821,

τον καπετάν Δήμο και Δημήτρη Τσιράνη (Πολύδωρα)

και τον ιερομόναχο Παρθένιο Πολύδωρα,

που μου χάρισαν απλόχερα

λευτεριά και περηφάνεια.

Β.Γ.Π.

ΒΥΡΩΝ Γ. ΠΟΛΥΔΩΡΑΣ

Κατάγεται από την Ορεινή Ολυμπία. Έχει ένα γιο και δύο δίδυμες κόρες. Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω. Έφεδρος αξιωματικός. Βουλευτής Β’ Αθηνών με τη Ν.Δ., εκλεγόμενος συνεχώς σε ένδεκα αναμετρήσεις, από το 1981 μέχρι και το 2009, διατελέσας πλειστάκις Κοινοβουλευτικός Εκπρόσωπος της Ν.Δ.. Το 1997 ήταν υποψήφιος για την προεδρία της Ν.Δ.. Στη νέα Βουλή που προέκυψε από τις εκλογές της 4-10-09 εξελέγη Αντιπρόεδρος της Βουλής με διακομματική υπερψήφιση 232 ψήφων. Διετέλεσε Υφυπουργός Προεδρίας και Κυβερνητικός Εκπρόσωπος, Υφυπουργός Παιδείας, Υφυπουργός Εξωτερικών, Υπουργός Δημοσίας Τάξεως. Σπούδασε Νομικά στη Νομική Αθηνών. Πολιτικές Επιστήμες στις Η.Π.Α.. Διεθνές Δίκαιο στην Ακαδημία Διεθνούς Δικαίου της Χάγης. Ανθρώπινα Δικαιώματα στο Πανεπιστήμιο του Στρασβούργου. Διεθνή Οικονομικά στο Σάλτσμπουργκ της Αυστρίας.

Τρις υπότροφος του Ιδρύματος Φουλμπράιτ. Τιμήθηκε με το βραβείο Fontana di Roma της Ιταλικής Ακαδημίας (1992), με το ανώτατο παράσημο της Κυπριακής Δημοκρατίας του Μακαρίου του Γ’ (1993), με το βραβείο Ελληνοτουρκικής φιλίας «Ιπεκτσί» (1995), με το βραβείο της Ελληνικής Εταιρείας Μεταφραστών Λογοτεχνίας, για το έργο του «Την παραμονή της Αγίας Αγνής» του Τζον Κητς (1998), με έπαινο της Ακαδημίας Αθηνών για το βιβλίο του «Μείζων Αθήνα» (2002), με τον «Χρυσούν Σταυρό» της Ανωτάτης Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Εφέδρων Αξιωματικών (2006). Έχει εκδώσει περισσότερα από 30 βιβλία, μεταξύ των οποίων, «Στα Ιδεολογικά Χαρακώματα», «Περί Αξιοκρατίας», «Πολιτική και Τέχνη», «Θετικός Λόγος», «Ερωτήσεις, Παρατηρήσεις, Σχόλια», «Μπουσίντο: Ο Κώδικας των Σαμουράι», «Μείζων Αθήνα», «Πολιτική Ανάπτυξη στην Ελλάδα: Από το Δόγμα Τρούμαν μέχρι σήμερα», «Αστυνομία: Ο Αέναος Πλατωνικός Φύλακας», «Για μια νέα Ιδεολογία», «Έλλην λόγος, ο Ευρωπαϊκός λόγος», «Χρηματοπιστωτική κρίση», «Περί Στεφάνου».

Ομιλία του Αντιπροέδρου της Βουλής των Ελλήνων Βύρωνα Γ. Πολύδωρα, στην Πνευματική Εστία Παπάγου, με θέμα: «1821: Υπόθεση Πίστεως και Εθνικής Έμπνευσης»

Ευχαριστώ τον πρόεδρο της Πνευματικής Εστίας Παπάγου, τον στρατηγό Αννίβα Σατερλή, για την εισαγωγή του. Ευχαριστώ όλους εσάς κύριε δήμαρχε, κύριοι αντιδήμαρχοι, κύριε πρόεδρε του δημοτικού συμβουλίου, κύριε πρώην πρωθυπουργέ, κυρία και κύριοι βουλευτές, εκλεκτοί προσκεκλημένοι, κυρίες και κύριοι, φίλοι και γείτονες. Είμαι εξαιρετικά τιμώμενος για τον λόγο ότι οργανώθηκε αυτή η πρώτη εκδήλωση στον ενιαίο δήμο Χολαργού – Παπάγου με εμένα πρώτον ομιλητή. Αναπολώ – επιτρέψτε μου – πως έτσι ήταν το τοπίο, τοπογραφικά, διοικητικά και κοινωνικά, πριν από πενήντα τόσα χρόνια, όταν πρωτοπάτησα το πόδι μου στην Αττική γη.

Ήρθα από το χωριό μου επιβαίνοντας ή καλύτερα φορτωμένος κι εγώ, στην καρότσα ενός φορτηγού που μετέφερε φυστίκια (αραχίδες) από τα παραποτάμια χωράφια του Αλφειού, και το οποίο άραξε ή μάλλον σταμάτησε για λίγο εδώ στην γωνία Μπουμπουλίνας και Υμηττού, πριν πάμε στο σπίτι μας (και μαγαζί μας) που είναι παραπέρα. Το φορτηγό, θυμάμαι, ήταν του Χηρόπουλου. Εκεί είναι η οικία Χηρόπουλου ακόμη και σήμερα. Ήθελε να αφήσει κάποια πράγματα ο οδηγός και ιδιοκτήτης του φορτηγού στο σπίτι των συγγενών του. Εγώ κατέβηκα και κοίταξα το τοπίο, που ήταν ένας βραχότοπος. Κάπου κοντά ήταν και ένα εκσκαπτικό μηχάνημα. Έκανε εκσκαφές για τη θεμελίωση των πρώτων σπιτιών του ΑΟΟΑ. Εκεί που πρωτοπάτησα το πόδι μου είναι σήμερα το σπίτι μου. Για την μαγεία της κίνησης και της μοίρας των ανθρώπων, το αναφέρω αυτό.

Είμαι, λοιπόν, εξαιρετικά τιμώμενος γιατί ανοίγουμε σήμερα, με αυτή την εκδήλωση στον ενιαίο ξανά δήμο Παπάγου – Χολαργού, τον κύκλο των εκδηλώσεων της Πνευματικής Εστίας Παπάγου. Είναι πολύ δύσκολο να μιλάω σε διανοούμενους, πεπαιδευμένους αξιωματικούς, καθηγητές πανεπιστημίων, στους συμπολίτες μου Παπαγιώτες και Χολαργιώτες, σε εσάς όλους για το 1821 και το νόημά του αυτό, της πίστεως και της εθνικής έμπνευσης. Και γίνεται το θέμα ακόμη δυσκολότερο όταν συναντώμεθα εδώ εν τω μέσω μιας βαθειάς οικονομικής κρίσεως, τέτοιας που δεν είχε γνωρίσει η Ελλάδα ποτέ. Και πάντως μεταπολεμικά. Το 1929, για παράδειγμα, στο μεγάλο κραχ περάσαμε την κρίση αβρόχοις ποσίν. Γιατί τότε είχαμε γεωργία, είχαμε κτηνοτροφία, στοιχεία σχετικής οικονομικής ανεξαρτησίας, είχαμε ψυχικό και ηθικό δυναμισμό και πνεύμα σκληραγωγίας. Σήμερα τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά, πολύ πιο στενάχωρα.

Δεν έχεις αυτό το καταφύγιο της σχετικής αυτάρκειας. Είναι εξαρτημένη διεθνώς, πολλαπλώς εξαρτημένη, η οικονομία μας και η κοινωνία μας και τα πράγματα είναι σύνθετα και κατ’ επέκταση πάρα πολύ δύσκολα. Είναι η συγκυρία πολύ δύσκολη. Και ανελέητη. Έχουμε τις φυσικές καταστροφές, σεισμό και τσουνάμι, στην Ιαπωνία, για την οποία εκφράζουμε την συμπάθειά μας γι’ αυτό το ανθρώπινο δράμα από τη φυσική καταστροφή και από τη φοβερή πυρηνική απειλή που προκλήθηκε σαν συνέπεια του τρομερού σεισμού και τσουναμιού. Και έχουμε τη δραματική εξέγερση σ’ όλη τη Βόρειο Αφρική και τον πόλεμο στη Λιβύη που ευχόμαστε να τελειώσει με την καλύτερη δυνατή έκβαση για τα κράτη (και όχι για τα καθεστώτα) και για τους λαούς.

Συναντώμεθα όμως σήμερα για να αναβαπτιστούμε στο θέμα, στο νόημα και στο ιερό περιεχόμενο του 1821. Πολλές φορές το ’21 μας φαίνεται, αθέλητα, σαν μια υπόθεση πολύ μακρινή, απόμακρη σχεδόν. Ας συνειδητοποιήσουμε ότι βρισκόμαστε από το 1821 σε μια χρονική απόσταση μόλις 190 χρόνων. Για παράδειγμα ο προπάππος του πατέρα μου, ο καπετάν Δήμος Τσιράνης, όπως τον έλεγαν και τον λέμε στην οικογενειακή μας ιστορία, εμείς και όλος ο λαός της Ολυμπίας, πολέμησε τότε στον μεγάλο ξεσηκωμό, πάντα κοντά στον Κολοκοτρώνη. Σημειώνω την χρονική απόσταση για να δείξω πόσο κοντινό είναι το ’21 σε σχέση με το σήμερα. Δεν είναι απόμακρη και ξένη προς εμάς, τους σημερινούς Έλληνες, η υπόθεση του ’21. Είναι οικεία, δική μας υπόθεση. Ασφαλώς και δεν θα μιλήσω σαν ιστορικός. «Η πολλή ιστορία μας έκανε ανιστόρητους. Ξεχάσαμε τις πηγές μας». Ίσως και τις πληγές μας, θα προσέθετα εγώ. «Σκεπάστηκαν και αυτές από το πέλαγος της αμφισβήτησης» λέει ο Κωνσταντίνος Τσάτσος στην «Ελληνική Πορεία» του.

Θα μιλήσω σαν ένας συγγενής, όπως είμαστε όλοι, που κάνει μνημόσυνο ευγνωμοσύνης προς τους προγόνους του. Προς τους προγόνους που εθυσιάσθησαν για το μεγάλο δίλημμα, για τη μεγάλη επιλογή: Ελευθερία ή Θάνατος. Θα θεωρήσω ότι εσείς όλοι είσαστε ο ιερέας και σας υποβάλλω, σε ένα χαρτάκι, τα ονόματα υπέρ των οποίων η δέηση. Μακρύς ο κατάλογος, απέραντος. Αλλά δεν νοείται για εμένα, για τη δική μου ταξινόμηση της ιστορικής σκέψης, καμία ανάλυση για το ’21 χωρίς να αναφέρεις τα ονόματα τα εγγεγραμμένα στο «συγχωροχάρτι».

Σε αυτό που δίνουμε για την δέηση στον ιερέα. Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, Γεώργιος Καραϊσκάκης, Οδυσσέας Ανδρούτσος, Αθανάσιος Διάκος, Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα, Αλέξανδρος Υψηλάντης, Δημήτριος Υψηλάντης, Μαντώ Μαυρογένους, Παλαιών Πατρών Γερμανός, Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε΄, επίσκοπος Σαλώνων Ησαΐας, καλόγηρος Σαμουήλ, Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, Μάρκος Μπότσαρης, Γιάννης Μακρυγιάννης, οι Φιλικοί, Σκουφάς, Ξάνθος, Τσακάλωφ, ο Παπαφλέσσας, Παναγιώτης Αναγνωστόπουλος, Λόρδος Βύρων, Γιωργάκης Ολύμπιος, Εμμανουήλ Παππάς, Κωνσταντίνος Κανάρης, Ανδρέας Μιαούλης, Παπανικολής. Απέραντος ο κατάλογος. Αλλά θεωρείται υποχρέωσή μας σαν λάτρεις των ηρώων του ’21 να συμπεριφερθούμε με αυτό το πνεύμα της δέησης. Λέω, υπόθεση πίστεως και εθνικής έμπνευσης. Ξέρετε γιατί έβαλα αυτόν τον τίτλο; Γιατί στην μεγάλη ώρα του 1940 ο Παλαμάς μας δείχνει ή μας δίνει μια συνταγή: «Αυτό το λόγο θα σας πω, δεν έχω άλλον κανέναν, μεθύστε με το αθάνατο κρασί του ’21».

Από πουθενά αλλού, εκτός φυσικά από τη μεγάλη σελίδα της Αρχαίας Ελλάδος ή από την εξίσου μεγάλη σελίδα του Βυζαντίου, δεν περνάμε, δεν στεκόμαστε προσκυνητές, δεν αντλούμε πίστη, έμπνευση και δύναμη. Αλλά εκεί από όπου αντλείται η πίστη για το ακατόρθωτο και η έμπνευση σε αυτό που έλεγε ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης «με τα χέρια μας Έλληνές μου», αυτό είναι το ’21. Άλλωστε, ο Διονύσιος Σολωμός λέει «μήγαρις έχω στο νου μου πάρεξ ελευθερία και γλώσσα»; Ο Ρήγας, αυτή η άγια μορφή, λέει «ως πότε παλικάρια θα ζούμε στα στενά;». Και είναι πολύ σημαντικό στην ανακοίνωσή μου σήμερα για το ’21, να αναφερθούμε στο «Θούριο», και ειδικότερα σ’ εκείνη την ανάλυση των διεθνών και εσωτερικών πραγμάτων που αποτελούσαν για τον Ρήγα το σκεπτικό της Επαναστάσεως. Ένα άρτιο σκεπτικό. Δεν ήταν μια εξέγερση.

Δεν ήταν μια αυθόρμητη πράξη. Ήταν ένα πλήρες σκεπτικό αγώνα για την ελευθερία. Ώριμο να τεθεί σε εφαρμογή. Ο «Θούριος» λέει:

«Ως πότε παλικάρια θα ζούμε στα στενά,

μονάχοι σαν λιοντάρια,

στις ράχες, στα βουνά.

Σπηλιές να κατοικούμε, να βλέπουμε κλαδιά,

να φεύγουμε απ’ τον κόσμο

για την πικρή σκλαβιά.

Να χάνομεν αδέρφια, πατρίδα και γονείς,

τους φίλους,τα παιδιά μας

και όλους τους συγγενείς.

Κάλλιο είναι μιας ώρας, ελεύθερη ζωή,

παρά σαράντα χρόνια, σκλαβιά και φυλακή».

Προσέξτε μια παράγραφο, δηλαδή μια στροφή του «Θούριου»:

«Τί σ’ ωφελεί κι αν ζήσεις

και είσαι στην σκλαβιά,

στοχάσου πως σε ψένουν

καθ’ ώραν στην φωτιά.

Βεζύρης, δραγουμάνος, αφέντης κι αν σταθείς,

ο τύραννος αδίκως σε κάνει να χαθείς.

Δουλεύεις όλη μέρα, σε ό,τι κι αν σε πει,

κι αυτός πασχίζει πάλι, το αίμα σου να πιει.

Ο Σούτσος κι ο Μουρούζης,

Πετράκης, Σκαναβής,

Γκίκας και Μαυρογένης

καθρέφτης ειν’ να δεις».

Καταχωρίζεται εδώ μια πληροφορία που μας δίνει και έναν υπαινιγμό που κάνει. Δεν θέλει να επικρατήσει η ψευδαίσθηση ότι αν γίνει κάποιος οσποδάρος στη Βλαχία ή ηγεμών της Βλαχομπογδανίας, μπορεί αυτό να είναι η δικαίωση της αξιοσύνης του Έλληνα, γιατί έγινε αφέντης, μολονότι υπόδουλος. Εκείνος ακόμη, δούλος, ετοιμόρροπος πάντα παρέμενε. Γιατί έβαζαν το κεφάλι τους στον τορβά όσοι αναλάμβαναν αυτά τα αξιώματα και στο Φανάρι και στις Παραδουνάβιες ηγεμονίες. Λέει ο Ρήγας, ο Σούτσος, ο Μουρούζης, Πετράκης, Σκαναβής, Γκίκας και Μαυρογένης και θυμίζει πως αυτοί εκαρατομήθησαν κατά τις στιγμές και κατά τις αποφάσεις που έκρινε ο σουλτάνος.

Θέλω να σας πω, εκτός από αυτή την πολύ διδακτική όσο και διεισδυτική παρατήρηση, πώς με την άλλη πρόταση του πολιτισμού και του «διεθνισμού», του «βαλκανισμού» και της «βαλκανικής ενότητας», αυτός ο Ρήγας στη «Χάρτα» του τί κάνει, τί επιδιώκει; Σημειώνει όλα τα πολιτιστικά ίχνη και κατακτήματα της Ελλάδος. Η «Χάρτα» είναι διάστικτη από τα σημεία, τα μνημεία, τα ίχνη του ελληνικού πολιτισμού. Και διδάσκει. Γι’ αυτό λέμε το Έθνος, όπως έλεγε ο Ηρόδοτος, είναι η κοινωνική ουσία και η οντότητα που συγκροτείται από το όμαιμον, το ομόθρησκον, το ομόγλωσσον και το ομότροπον. Αυτό το ομόθρησκον, ομόγλωσσον, ομότροπον, είναι ο πολιτισμός. Μια εξαγωγή πολιτισμού παράγεται από αυτόν τον τόπο. Και τον ορίζει.

Σημείωση για μια λεπτομέρεια: Να μην μπερδεύουμε τον Ρήγα με τον Παναγιώτη Ανδρόνικο από την Δημητσάνα, ο οποίος είχε διαδώσει σ’ όλη την υπόδουλη Ελλάδα των αρχών του 19ου αιώνα ένα άλλο εμβατηριακό και εθνεγερτήριο στιχούργημα, το οποίο λέει:

«Ω παιδιά μου, ορφανά μου,

σκορπισμένα δω και κει,

διωγμένα, υβρισμένα,

απ’ τα έθνη πανοικεί.

Ξυπνήστε όλα, τρέξατε τώρα

κι ήρθεν ο Δείπνος ο Μυστικός».

Ο αυθεντικός ορισμός του ’21 μας παραδίδεται από τον ίδιο τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη. Καθώς και από τον Διονύσιο Σολωμό. Τί σημαίνει τουρκοκρατία; Τώρα δεν το λένε τουρκοκρατία. Ο Βερέμης και οι άλλοι το λένε «οθωμανισμό». Περίπου θέλουν να φτιάξουν έναν ιστορικό συλλογισμό, μια ιστορική εικονικότητα και αυτό ασφαλώς το αντικρούω όχι από κάποια προκατάληψη ή από κάποιου είδους φανατισμό ή ιδεοληψία αλλά το αντικρούω γιατί είναι μια πλασματική και επικίνδυνη υπόθεση η οποία καταλήγει σε ένα πολύ εσφαλμένο, όσο και αποτρόπαιο συμπέρασμα. Ότι περίπου ήταν καλό το σύστημα διοικήσεως και άμα βρίσκαμε ξανά έναν «Νέο – Οθωμανισμό», όπως προτείνει ο Νταβούτογλου, τότε θα ήμασταν ξανά ευτυχισμένοι! Όπως δήθεν κάποιοι κάτοικοι ενός χωριού στη Βοιωτία στα 1500 ή 1600, καθώς βλακωδώς, ανιστόρητα και προπαγανδιστικά μας λέγουν.

Η θέσπιση αρχών και ηθικών κανόνων χάριν του ανθρώπου, είναι πολιτισμός. Ζωή και πολιτική χωρίς αρχές και χωρίς ηθική είναι τρόπος και νόμος ζούγκλας και όχι κοινωνικός ρυθμός.

Δυστυχώς διατυπώνονται τέτοιες σκέψεις, τέτοιοι συλλογισμοί, πάνω στην ίδια πρώτη ύλη του μεγάλου γεγονότος ή καλύτερα, του μεγάλου φαινομένου της επαναστάσεως του 1821. Για τους αρματωλούς και κλέφτες μιλάμε, για τους ήρωές μας που ανέφερα εγώ, στο χαρτάκι για τη δέηση. Όμως τουρκοκρατία δεν είναι μια απλή διοικητική μέθοδος. Είναι σκλαβιά. Είναι φυσικός εξανδραποδισμός. Είναι ηθικός εξευτελισμός. Είναι πνευματικός και πολιτισμικός αφανισμός. Τί σημαίνει τουρκοκρατία; Ας κάνουμε μία καταγραφή. Αφαιρετικά, σε τίτλους. Όλου του ουσιώδους κεφαλαίου και του εμπειρικού συμπεράσματος της τουρκοκρατίας και όχι επιφανειακά και επιστημονοφανώς ενός διοικητικού συστήματος και μιας διοικητικής μεθόδου.

Τουρκοκρατία σημαίνει εξισλαμισμοί. Ξερίζωμα της πίστης. Τουρκοκρατία σημαίνει παιδομάζωμα. Ξερίζωμα του παιδιού από τη μάνα. Τουρκοκρατία σημαίνει γενίτσαροι. «Γενί - τσάρ», νέος στρατός, που εσυγκροτείτο από τα δικά μας τα παιδιά, τα Ελληνόπουλα, για να χτυπήσουν εκείνη την ώρα του μέλλοντος τους ίδιους τους γονείς τους και τ’ αδέρφια τους. Τουρκοκρατία σημαίνει «πρώτη νύχτα του γάμου», αν έχετε ακούσει. Θα το είδατε στο «Braveheart», στο κινηματογραφικό έργο με ήρωα τον Μακ Γουάλας, τον Σκωτσέζο επαναστάτη του 1300. Τουρκοκρατία σημαίνει κάθε είδους βανδαλισμοί και αυθαιρεσίες. Από τον αγά, από τον πασά, από τον σπαχή, από τον βασιβουζούκο, τον ζαπτιέ, τον ζεϊμπέκη, τον ασκερλή ή τον ρεμπεσκέ, τον ιμάμη, τον μουεζίνη, τον μουλά και τον δερβίση. Τουρκοκρατία σημαίνει χαράτσι.

Κεφαλικός φόρος ή ακόμη φόρος καπνιζούσης εστίας ή φόρος υπερυψωμένου μαντροτοίχου, φόρος αροτριώντων βοών ή οιοσδήποτε φόρος κατά τη βούληση του κατακτητή. Σας υποσχέθηκα στην αρχή να σας δείξω ότι τον αυθεντικό ορισμό του ’21 τον δίνει ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης. Στις 7 Οκτωβρίου 1838 ομιλώντας την περίφημη ομιλία του στην Πνύκα, προς τους νέους του πρώτου Γυμνασίου της Αθήνας, λέει: «Όταν αποφασίσαμε να κάνουμε την Επανάσταση, δεν εσυλλογισθήκαμε ούτε πόσοι είμεθα, ούτε πως δεν έχουμε άρματα και οι Τούρκοι εβαστούσαν τα κάστρα και τας πόλεις, ούτε κανένας φρόνιμος μας είπε “πού πάτε εδώ να πολεμήσετε με σιτοκάραβα, βατσέλια”, αλλά ως μια βροχή έπεσε σε όλους μας η επιθυμία της ελευθερίας.

Πρώτος οφειλέτης στον κόσμο σήμερα είναι η Αμερική. Αλλά κανένας δεν θα της ζητήσει να εξοφλήσει το χρέος της γιατί θα «χαλάσει η παρτίδα». Θα καταστραφεί το σύστημα των ισορροπιών. Έτσι η άσκηση που καλούμαστε σε παγκόσμια κλίμακα να λύσουμε, είναι μία : Νέες ισορροπίες με τρόπους απόκρουσης των εισβολέων της κερδοσκοπίας σε παγκόσμια κλίμακα για την εξυπηρέτηση των χρεών. Γιατί δεν είναι εξυπηρέτηση αν πληρώνω εγώ 6 ή 7 φορές περισσότερο, από ότι η Γερμανία και η άλλη Ευρώπη. Είναι στυγνή τοκογλυφία. Είναι καταδυνάστευση. Και για την παγκόσμια οικονομία είναι νάρκη έτοιμη να εκραγεί. Θέλω να σας πω ακόμη ότι ο Σόλων που έχει επιδείξει εκείνη την τεράστια ικανότητα για τη λύση του οικονομικού αδιεξόδου της Αθήνας του 6ου π. Χ. αιώνα, είχε επιδείξει και μεγάλη « τρέλα» για το «εθνικό» της Αθήνας της ίδιας εποχής.

Την ίδια «τρέλα» επέδειξαν οι δικοί μας το 1821. Και είμαστε έτοιμοι να την επιδείξουμε όσες φορές και αν χρειασθεί ανά πάσαν ώραν. Θα αναφερθώ στο «Ελεγείον της Σαλαμίνος». Οι Αθηναίοι είχαν χάσει τη Σαλαμίνα από τους Μεγαρείς. Και είχαν απαγορεύσει να γίνεται συζήτηση για τη Σαλαμίνα. Επί κεφαλική ποινή. Ο Σόλων τότε, που δεν ανέχονταν όλη αυτή τη στάση της δειλίας και της ηττοπάθειας, περιενδύεται μια μέρα ένα ένδυμα σαν ζουρλομανδύα και κατεβαίνει στην αγορά όπου και απαγγέλλει έναν μνημειώδη όσο και ενθουσιώδη ύμνο, ένα μοιρολόγι, το « Ελεγείον της Σαλαμίνος». Ενθουσιάζει τους Αθηναίους, τους εμπνέει, ξεσηκώνονται εκείνοι και πηγαίνουν και εκστρατεύουν και ανακαταλαμβάνουν την Σαλαμίνα.

Και όλοι και ο κλήρος μας και οι προεστοί και οι καπεταναίοι και οι πεπαιδευμένοι και οι έμποροι, μικροί και μεγάλοι, όλοι εσυμφωνήσαμε εις αυτόν το σκοπό και εκάμαμεν την Επανάσταση. Εις τον πρώτο χρόνο της Επαναστάσεως είχαμε μια μεγάλη ομόνοια και όλοι ετρέχαμε σύμφωνοι. Ο ένας επήγε στον πόλεμο, ο αδερφός του έφερε ξύλα, η γυναίκα του εζύμωνε, το παιδί του εκουβαλούσε ψωμί και μπαρουτόβολα εις το στρατόπεδον. Και αν αυτή η ομόνοια εβάσταγε ακόμη δύο χρόνους θα είχαμε κυριεύσει και τη Θεσσαλία και τη Μακεδονία και ίσως εφτάναμε έως την Κωνσταντινούπολη. Τόσον τρομάξαμε τους Τούρκους. Όπου άκουγαν Έλληνα έφευγαν χίλια μίλια μακριά. Εκατόν Έλληνες έβαζαν πέντε χιλιάδες εμπρός κι ένα καράβι δικό μας μιαν αρμάδα».

Οι μάχες. Στις 23 Μαρτίου 1821, παράδοση της Καλαμάτας. Στις 27, μετά από τέσσερις ημέρες, στον τόπο μου, στον Άγιο Αθανάσιο Καρύταινας, η πρώτη εκ του συστάδην μάχη και νίκη των Ελλήνων. Γιατί η Καλαμάτα, περίπου, άμα τη εισόδω των δύο χιλιάδων Μανιατών με τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη και τους άλλους μανιάτες καπεταναίους, ο Αρναούτογλου πασάς της Καλαμάτας, παρέδωσε τα κλειδιά. Πολιορκία Τριπόλεως, Βαλτέτσι, Δολιανά, Βέρβαινα. Θα ξέρετε εσείς οι αξιωματικοί ότι αυτές οι μάχες, οι τρεις και άλλες δευτερεύουσες, ήταν πολεμικές επιχειρήσεις στο πλαίσιο της μεγάλης στρατηγικής επιχείρησης της πολιορκίας.

Για να σπάσουν την πολιορκία που κρατούσαν από τα Τρίκορφα και σε όλα τα μέρη ο Κολοκοτρώνης με τους Μανιάτες, τους Ολυμπίους, του Τριφυλίους, τους Γορτυνίους, οι Τούρκοι έκαναν την επίθεση. Ήθελαν, έπρεπε, να σπάσουν οι Τούρκοι αυτόν τον κλοιό της Τροπολιτσάς. Δεν μπόρεσαν. Οι Έλληνες απάντησαν για πρώτη φορά με τα ντουφέκια και τα σπαθιά. Και για πρώτη φορά αμυνόμενοι νικούσαν. Αλαμάνα, 23 Απριλίου 1821, εδώ αγιάζει και εμπνέει ο Αθανάσιος Διάκος με τον μαρτυρικό του θάνατο και κάνει τους επαναστατημένους Έλληνες να ορκισθούν εκδίκηση. Δίπλα του έπεσε μαχόμενος, εκεί στη γέφυρα του Σπερχειού, ο Επίσκοπος Σαλώνων Ησαΐας. Χάνι της Γραβιάς, 8 Μαΐου 1821, Οδυσσέας Ανδρούτσος, Άλωση της Τροπολιτσάς 23 Σεπτεμβρίου 1821.

Το μέγα γεγονός. Το ’22 καταστροφή της Χίου, πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας, Κανάρης, Παπανικολής. Η ήττα στο Πέτα, όπου χάθηκε ο ανθός των φιλελλήνων, όπου ο Νόρμαν είπε: «Το παν απωλέσθη, πλην της τιμής». Δράμαλης, η καταστροφή του στα Δερβενάκια, 26 Ιουλίου ’22 η μεγάλη στιγμή του Κολοκοτρώνη, η αποκορύφωση του στρατηγικού του δαιμονίου. Πρώτη πολιορκία Μεσολογγίου. Το ’23 ο Βύρων στο Μεσολόγγι, «Ύμνος εις την Ελευθερίαν» Διονύσιος Σολωμός. Το ’24 θάνατος του Βύρωνα. Ο Μεχμέτ Αλή Σεγίτ ή Μωχάμετ Άλη που είχε γεννηθεί στην Καβάλα και ήταν ο αδιαφιλονίκητος πασάς της Αιγύπτου, παρέχει βοήθεια στον σουλτάνο Μαχμούτ. Το Γενάρη του ’25 ο Ιμπραήμ πασάς, θετός γιος του Μωχάμετ Άλη αποβιβάζεται στη Μεθώνη.

Δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου. Κιουταχής, Καραϊσκάκης. Μανιάκι θυσία του Παπαφλέσσα, απελευθέρωση του Κολοκοτρώνη. Αυτό, φυλάκιση και απελευθέρωση του Κολοκοτρώνη, είναι από τα θλιβερά επεισόδια του ’21. Από το ’24 όταν άνοιξε ο εμφύλιος πόλεμος μεταξύ μας και σφαχτήκαμε. Σκοτώθηκε τότε και ο γιος του Πάνος Κολοκοτρώνης έξω από την Τρίπολη. Συνελήφθη ο Κολοκοτρώνης από τους Κουντουριώτηδες και τους Φαναριώτες πολιτικούς και κυβερνώντες, μαζί με άλλους σαράντα καπεταναίους και ενεκλείσθη στο μοναστήρι της Ύδρας. Ο Ιμπραήμ είχε εισβάλει στην Πελοπόννησο, έσφαζε, λεηλατούσε και το πείσμα της πολιτικής διχόνοιας κρατούσε τον Κολοκοτρώνη φυλακισμένο στον Προφήτη Ηλία στην Ύδρα. Γίνεται το Μανιάκι, τον Μάιο του ’25. Ο Παπαφλέσσας θυσιάζεται και με τον ηρωικό θάνατό του διδάσκει. Ελευθερώνουν τότε, φοβισμένοι οι κυβερνώντες και υπό την πίεση του λαού τον Κολοκοτρώνη.

Βγαίνει ο Κολοκοτρώνης με σύνθημα «φωτιά και τσεκούρι στους προσκυνημένους». Και όπως λέει ο Φωτάκος «τότε εχαλάσαμεν και πολλούς». Μεταξύ αυτών και ο Νενέκος, ο «κουίσλινγκ» πρωθυπουργός για τον Μοριά, προσκυνημένος στον Ιμπραήμ. Είναι υπαρκτό όνομα, πρόσωπο, ο Νενέκος. Νομίζω Δημήτριος Νενέκος από την Αχαΐα. Το ’26 έξοδος του Μεσολογγίου, στις 10 Απριλίου, την Κυριακή των Βαΐων. Νίκη Καραϊσκάκη στην Αράχωβα. Το ’27 Ναύαρχος Κόχραν, Στρατηγός Τσορτς, Φάληρο. Θάνατος Καραϊσκάκη 23 Απριλίου του ’27. Οκτώβριος του ’27 Ναυαρίνο. Η νικηφόρα και εθνοσωτήρια ναυμαχία. Είμαστε ένα παμπάλαιο Έθνος.

Δεν γεννηθήκαμε ως Έθνος προχθές, το ’21. Και αυτό είναι αναφορά σε αυτή την σειρά που εσημειώσαμε ήδη. Έθνος – κράτος. Άλλο αυτό. Αυτό μπορεί να είναι νεοπαγές. Αλλά το Έθνος έρχεται από πολύ μακριά. Έρχεται από τους πρωτοέλληνες. Να σας θυμίσω τέσσερις ράτσες πρωτοελλήνων; Οι Μινωίτες, οι Μυκηναίοι, οι Μινύες του Ορχομενού. Από τους Μινύες του Ορχομενού κατάγεται όλο το ιστορικό – μυθικό θέμα των Αργοναυτών. Και τέλος, ξέρετε ποιοι άλλοι πρωτοέλληνες είναι; Για να σας αιφνιδιάσω. Έχω εδώ και πρωτογενείς ιστορικές ανακοινώσεις. Οι Πέρσες. Είναι πρωτοέλληνες. Ξέρετε γιατί; Οι Πέρσες είναι του Περσέα απόγονοι. Του Περσέα και της Ανδρομέδας. Είναι χιλιάδες αυτοί οι πρωτοέλληνες υπό τον δοκιμότερο στην αρχαία γραμματεία τίτλο Περσίδες.

Αυτά είναι τα ξαδέρφια μας της Περσίας, τα οποία τα πάτησαν οι Μήδες από την Ευρασία και έχουμε στη συνέχεια το γνωστό θέμα της σύγκρουσης με τους Έλληνες, αυτό του έπους των Μηδικών πολέμων. Αλλά δεν τα λέω αυτά απλώς για να σας μιλήσω για την αρχαιότητα. Θέλω να σας πω για την ενότητα του πολιτισμού. Είτε το θέλουν είτε δεν το θέλουν από αυτή τη γη, από αυτό το έδαφος, σε εκείνες τις εποχές, έγινε η μεγάλη διδαχή προς την ανθρωπότητα. Δεν θα ντρεπόμαστε γι’ αυτό. Δεν θα το αποκρύπτουμε. Δεν θα μένουμε σιωπηλοί. Γιατί δεν υπάρχει επιστήμη που να μην ανοίγει τις πρώτες σελίδες της για την γένεσή της – ομολογημένο από όλους αυτό, όχι γιατί το λέω εγώ, ο εθνικά «εγωιστής» – από αυτούς τους ανθρώπους, από αυτούς τους υπέροχους όσο και μυστηριακούς Έλληνες!

Το έθνος-κράτος για όλους τους άλλους γεννιέται σε τρεις χρονολογημένους σταθμούς. Να σας τους θυμίσω. Το 1648 η Συνθήκη της Βεστφαλίας με την οποία έκλεισε ο τριακονταετής πόλεμος. Το 1776 η Ανεξαρτησία των Ηνωμένων Πολιτειών. Πόσο όψιμα πράγματα! Για πολιτειακούς σχηματισμούς μιλάμε. Και το 1815 το Συνέδριο της Βιέννης, το οποίο μετά την ήττα του Ναπολέοντα στο Βατερλώ, που ήθελε να γίνει κοσμοκράτορας και έχασε, όρισε τα σύνορα της Ευρώπης. Και όχι όλα. Παραδείγματος χάριν σας θυμίζω ότι η Γερμανία συνετάγη σε έθνος-κράτος «πρόπερσι» το 1870, από τον Βίσμαρκ. Το 1860 συνετάγη σε έθνος-κράτος η Ιταλία, από τον Καβούρ. Έτσι είναι η διάταξη και η συνέχεια των πραγμάτων. Αυτό είναι το ιστορικό γεγονός σε διάρκεια.

Έτσι λοιπόν δεν γεννήθηκε κανένα Ελληνικό Έθνος το 1821. Αναγεννήθηκε. Ξύπνησε. Ξεσηκώθηκε. Αυτό είναι το σωστό. Έγινε η παλιγγενεσία του έθνους-κράτους, δηλαδή η ιερή στιγμή η οποία γεννήθηκε από την απόφαση όλων των Ελλήνων του ’21. Το είπε ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης. Αυτό τιμούμε. Από αυτό δεν πρόκειται κανένας να μας ξερριζώσει. Θα μείνουμε σαν στρείδια κολλημένοι στον βράχο, με πείσμα για την έννοια, την ανάγκη της πίστεως και της εθνικής έμπνευσης. Δεν θα μας αφαιμάξει αυτό το ιερό «ιχώρ», δεν θα μας απονευρώσει καμία δύναμη. Και το ’21 είναι η νέα, μεγάλη εκκίνηση. Η μεγάλη, η ιερή στιγμή, η αφετηρία του νέου Ελληνικού κράτους που συγκροτείται από την ουσία του τρισχιλιετούς έθνους.

Άλλοι επιδίδονται στη συστηματική σπορά της αμφιβολίας αναζητούντες δήθεν την ιστορική ακρίβεια. Παράδειγμα, η περίπτωση του Παλαιών Πατρών Γερμανού. Η αμφιβολία που σπέρνεται συστηματικά και δήθεν αφελώς είναι ύποπτη, δόλια και δηλητηριώδης. Είπε ή δεν είπε το άγγελμα της Επανάστασης; Σήκωσε το λάβαρο; Σας λέω μια ιστορική λεπτομέρεια. Στις 14 ή 17 έγινε συμβούλιο στην Αγία Λαύρα με προεξάρχοντα στο συμβούλιο τον Παλαιών Πατρών Γερμανό, ο οποίος ειρήσθω εν παρόδω ήταν από την Δημητσάνα και ο οποίος ήταν και ακόλουθος του Πατριάρχη Γρηγορίου του Ε’, Δημητσανίτη επίσης. Τότε, εκεί, απεφάσισαν για τις 25 του Μαρτίου. Η 25η Μαρτίου είναι γεγονός προαποφασισμένο στην Αγία Λαύρα, και για τον Χριστιανικό συμβολισμό που εμπεριείχετο στην ημερομηνία (του Ευαγγελισμού, του καλού αγγέλματος στην Παναγία) όπου είχαμε την πρώτη ευλογία από τον Παλαιών Πατρών Γερμανό.

Και στις 25 Μαρτίου, για να φεύγουμε από αυτές τις αμφισβητήσεις και τις κριτικές της εμπάθειας, στις 25 Μαρτίου, ύψωσε στην πλατεία Αγίου Γεωργίου της Πάτρας ο επίσκοπος Παλαιών Πατρών (κατ’ αντιδιαστολή προς τις Νέες Πάτραις, που ήταν η Υπάτη της Λαμίας) Γερμανός, το λάβαρο της Επαναστάσεως. Και τότε εξέδωσαν και το πρώτο διεθνές κείμενο, στις 25 Μαρτίου. Το οποίο και επέδωσαν στους προξένους των Μεγάλων Δυνάμεων, γιατί μόνο στην Πάτρα ήσαν τότε, κυρίως λόγω του λιμανιού και του εμπορίου της σταφίδας, εξαγωγικά και των βιομηχανικών αγαθών, εισαγωγικά, οι πολλοί πρόξενοι.

Το κείμενο αυτό, που προηγήθηκε από την διακήρυξη της Μεσσηνιακής γερουσίας του Μαΐου του ’21, ήταν πιθανότατα γραμμένο και δια χειρός του Παλαιών Πατρών Γερμανού, έλεγε: «Ημείς, το Ελληνικό Έθνος των Χριστιανών, βλέποντες ότι μας καταφρονεί το οθωμανικόν γένος και σκοπεύει όλεθρον εναντίον μας, πότε μ’ έναν πότε μ’ άλλον τρόπο, απεφασίσαμε σταθερώς ή να αποθάνωμεν όλοι ή να ελευθερωθώμεν. Και τούτον ένεκα βαστούμε τα όπλα εις χείρας, ζητούντες τα δικαιώματά μας. Όντες, λοιπόν, βέβαιοι ότι όλα τα Χριστιανικά Βασίλεια γνωρίζουν τα δίκαιά μας και όχι μόνον δεν θέλουν μας εναντιωθεί, αλλά και θέλουν μας συνδράμει και ότι έχουν εις μνήμην ότι οι ένδοξοι πρόγονοί μας εφάνησαν ωφέλιμοι εις την ανθρωπότητα, δια τούτο ειδοποιούμε την εκλαμπρότητά σας και σας παρακαλούμε να προσπαθήσετε να είμεθα υπό την εύνοιαν και προστασίαν του μεγάλου κράτους τούτου».

Σας είπα ότι ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης δίνει τον αυθεντικό ορισμό του ’21. Μας πληροφορεί ο Σιμόπουλος (στο Αλφαβητάρι του Γέρου του Μοριά) ότι συνήθιζε να λέει ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης: «Το γένος ποτέ δεν υποτάχθηκε στο Σουλτάνο. Είχε πάντα το Βασίλειό του, τον Βασιλιά του, τον στρατό του, τα κάστρα του. Βασιλιάς του ο Μαρμαρωμένος Βασιλιάς. Στρατός του οι αρματωλοί και κλέφτες. Κάστρα του η Μάνη και το Σούλι». Αρματωλοί και κλέφτες. Τα ένοπλα τμήματα του λαού μας. Με εξοικείωση στα όπλα και με έρωτα στην άτακτη, στην ανυπόταχτη ζωή. Όπως αναφέρεται και στο δημοτικό τραγούδι: «Βασίλη κάτσε φρόνιμα, να γίνεις νοικοκύρης, για ν’ αποχτήσεις πρόβατα, ζευγάρια κι αγελάδες, χωριά κι αμπελοχώραφα, κοπέλια να δουλεύουν. - Μάνα μου εγώ δεν κάθομαι να γίνω νοικοκύρης, να κάμω αμπελοχώραφα, κοπέλια να δουλεύουν, και νάμαι σκλάβος των Τουρκών, κοπέλι στους γερόντους. Φέρε μου τ’ αλαφρό σπαθί και το βαριό ντουφέκι, να πεταχτώ σαν το πουλί ψηλά στα κορφοβούνια, να πάρω δίπλα τα βουνά, να περπατήσω λόγγους, να βρω λημέρια των κλεφτών, γιατάκια καπετάνιων»

Ας επανέλθουμε όμως στις ομολογίες. Ο Καρλ Μάρξ, εκτός από το ότι έγραψε τη διδακτορική διατριβή του για τους προσωκρατικούς και τον Επίκουρο, πράγμα που έκανε πριν από αυτόν και ο Τζων Στιούαρτ Μίλ, όπως και ο Τόμας Χομπς, άλλος ένας από τους μεγάλους πολιτικούς φιλοσόφους της Δύσης, με το περίφημο έργο του « Λεβιάθαν», καθομολογεί, λοιπόν, ο Κάρλ Μάρξ την γένεση του «ορθού λόγου» και της διαλεκτικής στην αρχαία Ελλάδα. Ο συμπαθής όσο και δυστυχής Πώλ Λαφάργκ γαμπρός του Κ. Μαρξ, που αυτοκτόνησε το 1911 μαζί με την σύζυγό του, ένας από τους φιλοσόφους του σοσιαλισμού, που δεν έκρυψε ποτέ τον θαυμασμό του προς τους αρχαίους Έλληνες και το Ελληνικό πνεύμα, γράφει στο κλασσικό έργο του, το «Δικαίωμα στην Τεμπελιά», « Οι Έλληνες της χρυσής εποχής δεν είχαν παρά μονάχα αισθήματα περιφρόνησης για την εργασία … ήταν οι μέρες που μια χούφτα ανδρειωμένων συνέτριβε στον Μαραθώνα τις ορδές της Ασίας, την οποία λίγο μετά θα κατακτούσε ο Αλέξανδρος». Αυτά μαρτυρεί με ανυπόκριτη ειλικρίνεια.

Δεύτερη επαναστατική γεννήτρα συνθήκη ήταν η Φιλική Εταιρεία. Αυτά τα φτωχόπαιδα, ο Σκουφάς από την Άρτα, ο Ξάνθος από την Πάτμο, ο Τσακάλωφ από τα Γιάννενα και ο Παναγιώτης Αναγνωστόπουλος από την Ανδρίτσαινα. Αυτά έσχισαν την γη και το 1814 στην Οδησσό έφτιαξαν την Φιλική Εταιρεία. Το 1818 η Εταιρεία κλονίστηκε από έλλειψη πόρων. Ο Παναγιώτης Αναγνωστόπουλος εφήλκυσε μέσα τον Παναγιώτη Σέκερη, ο οποίος εισέφερε χιλιάδες γρόσια τότε. Και είμαστε παρόντες στην ιερότερη συνωμοσία του 19ου αιώνα. Παρόμοια συνωμοσία μετεξελιχθείσα σε ένοπλη δύναμη έφτιαχναν και οι καρμπονάροι (ανθρακωρύχοι) της Ιταλίας με τον Γαριβάλδη. Αλλά αυτή η συνωμοσία της Φιλικής Εταιρείας έφτασε το ’21, λένε πολλοί μελετητές, να έχει μεμυημένους και ορκισμένους πάνω από πενήντα ίσως και μέχρι εκατό χιλιάδες Έλληνες. Αυτός ήταν ο εν δυνάμει και εν αναμονή του συνθήματος στρατός.

Ήταν επίσης παρούσα και μία άλλη συντελούσα στον ίδιο σκοπό ενεργός δύναμη. Η Εκκλησία. Η προσφορά της Εκκλησίας απέραντη, αμέτρητη, ατίμητη. Ήταν και το Κρυφό Σχολειό. Θα σας διαβάσω γι’ αυτόν τον συνειδητοποιό θεσμό δύο στροφές από το ποίημα του Ιωάννη Πολέμη: «Απ' έξω μαυροφόρ' απελπισιά, πικρής σκλαβιάς χειροπιαστό σκοτάδι, και μέσα στη θολόκτιστη εκκλησιά, στην εκκλησιά, που παίρνει κάθε βράδυ την όψη του σχολειού, το φοβισμένο φως του καντηλιού τρεμάμενο τα ονείρατα αναδεύει, και γύρω τα σκλαβόπουλα μαζεύει». Και κλείνει: «Μη σκιάζεστε στα σκότη! Η λευτεριά σαν της αυγής το φεγγοβόλο αστέρι, της νύχτας το ξημέρωμα θα φέρει». Ο αδερφός μου ο Αντώνης, που είναι εδώ μαζί μας, το ξέρει όλο το ποίημα απ’ έξω. Μας το έλεγε όταν ήμασταν μικρά. Το λέει και στα παιδιά μου.

Αυτή ήταν η πνευματική και ηθική πρώτη ύλη για να φτάσουμε στις μάχες. Αλλά αυτή η πρώτη ύλη ήταν ολόκληρη γυμνή και καθαρή η συνείδηση του Ελληνικού λαού. Για τις γυναίκες, έχουμε της Δέσπως Μπότσαρη, της Λενιώς, κόρης του Κίτσου Μπότσαρη, τα δημοτικά τραγούδια μιλούν πριν από το ’21 για τα κατορθώματα τους. Έμπαιναν στην ψυχή, στην συνείδηση του λαού και εγένοντο άσμα. Καημός και πόνος, στίχος και μέλος. Και κατά τη διάρκεια του Αγώνα οι γυναίκες ορθώνονται και δρουν στη Νάουσα, θυσιαζόμενες. Οι γυναίκες της Βέργας, νικούν τον στρατό του Ιμπραήμ μαχόμενες με τα δρεπάνια του θερισμού. Και οι Σουλιώτισσες γυναίκες του Ζαλόγγου πριν από το ’21 δείχνουν τον δρόμο της θυσίας, με την πτώση τους στον Ζάλογγο.

Ο λαός ο άμαχος – τρόπος του λέγειν άμαχος – είχε σαν έργο και σαν αποστολή να φυλάξει τα παιδιά, τους γέρους, τα σπίτια, τα χωράφια, τα αμπέλια, τα καρποφόρα δέντρα, τα κοπάδια με τα γιδοπρόβατά του. Να επιχειρήσει να σπείρει, να θερίσει με τα ζευγάρια ή τα μονοζεύγια ή ακόμη με αλέτρι που το έσυρε μια γυναίκα. Η πρώτη ύλη του Αγώνα, συμπληρώνεται και με τα μοναστήρια, τα οποία εκτός από καταφύγια και διδασκαλεία πνευματικά, ήσαν και η διαρκής από τους προεπαναστατικούς χρόνους, επιμελητεία του Αγώνα. Όλοι ανεξαιρέτως οι καπεταναίοι και οπλαρχηγοί, εκτός από τους πρόκριτους της Ύδρας, των Σπετσών και των Ψαρών, κατέφευγαν για επιμελητεία, για διοικητική μέριμνα που λέμε σήμερα, στα μοναστήρια. Έτσι είναι το ’21. Έτσι έλαβε χώρα η μεγαλειώδης εποποιία του ’21. Από απλούς ανθρώπους γεμάτους πίστη, φρόνημα και όραμα.

Θέλω να σας κάνω σήμερα την πιο παράξενη και πάντως ασυνήθιστη, ανακοίνωση. Τον αυθεντικό ορισμό του ’21 μας τον δίνει επίσης και ο Διονύσιος Σολωμός. Ο «Ύμνος εις την Ελευθερίαν», ο Εθνικός μας Ύμνος, είναι το «χρονικό» των γεγονότων του πολέμου από το 1821 μέχρι το 1823. Αυτό έκανε ο Διονύσιος Σολωμός. Συνέταξε ως «πολεμικός ανταποκριτής», θεώμενος τα γεγονότα από τον λόφο του Στράνη της Ζακύνθου (όπου έγραψε και απ’ όπου πράγματι άκουγε τα κανόνια να βροντούν στο Μεσολόγγι), σε άφθαστο ποίημα, τον «Ύμνον εις την Ελευθερίαν» (του οποίου οι δύο πρώτες στροφές αποτελούν τον εθνικό μας ύμνο μελωποιημένες από τον Νικόλαο Μάντζαρο) σαν να επρόκειτο για τριετή «πολεμική ανταπόκριση». Οι δεκαέξι πρώτες στροφές είναι το ιερό και αφηρημένο θέμα - όραμα της ελευθερίας. Αυτό το ξέρουμε όλοι. Για να κορυφωθεί η ελευθερία, που την γνωρίζουμε «από την κόψη του σπαθιού την τρομερή», τώρα κατακτιέται με το «να αντιπαλεύει» στην δεκατηπέμπτη στροφή: «κάθε τέκνο σου με ορμή και ακατάπαυστα γυρεύει ή τη νίκη ή τη θανή».

Τεκμηριώνει σε στίχο, σε αιμάτινη γραφή και ανάγνωση, το «ελευθερία ή θάνατος». Στο δεύτερο μέρος έχουμε μια αποστροφή του ποιητή, από τον 17ο μέχρι τον 34ο στίχο, με περιγραφή του διεθνούς περιβάλλοντος. Θα σας αφηγηθώ ένα προσωπικό μου περιστατικό όταν ήμουν στο πρώτο ταξίδι που κάναμε το 1990 με τον Μητσοτάκη στον Λευκό Οίκο με τον Τζορτζ Μπους τον πατέρα, Πρόεδρο και μου εδόθη ο λόγος στο επίσημο τραπέζι. Τους είπα τότε σ’ εκείνη την ευκαιρία, ότι οι Ελληνοαμερικανικές σχέσεις δεν είναι σχέσεις που ξεκινούν με τα αδέρφια μας τους Ελληνοαμερικανούς που βρίσκονται, ζουν και ακμάζουν εδώ από τις αρχές του 20ου αιώνα ή ακόμη με το σχετικά πρόσφατο Δόγμα Τρούμαν της 12ης Μαρτίου 1947. Από την αναγέννηση του νέου Ελληνικού κράτους είναι πιστοποιημένες και ποιοτικά ανώτερες οι Ελληνοαμερικανικές σχέσεις, όπως δηλώνεται από τον Διονύσιο Σολωμό. Και ανέφερα τον στίχο σε αγγλικά που είχα μεταφράσει ο ίδιος:

«Γκαρδιακά χαροποιήθει και του Βάσιγκτον η γη, σαν τα σίδερα ενθυμήθη που την έδεναν κι αυτή». Αυτό γράφει στον στίχο 22 του Εθνικού Ύμνου, ο Διονύσιος Σολωμός. Και τους είπα ακόμη και το άλλο ιστορικό στοιχείο. Ότι το πρώτο διεθνές κείμενο που εξεπέμφθη από την Πελοποννησιακή Γερουσία προς την Αμερικανική Γερουσία του Μαΐου του ’25 λέει: «Παρά το γεγονός ότι μας χωρίζουν, ω αδερφοί Αμερικανοί, απέραντες θάλασσες, σας εμπιστευόμαστε περισσότερο από τους γείτονές μας. Γιατί είστε γενναίοι, δίκαιοι και φιλάνθρωποι». Αυτά έφταναν στην Αμερική και στα διάφορα κέντρα του εξωτερικού, τότε, με αυτοτελείς περιπέτειες το κάθε έγγραφο.

Θα έχετε ακούσει ότι στείλαμε ένα άλλο γράμμα – ο Κοραής ήταν πίσω και από τα δύο αυτά – στην Αϊτή. Είχαμε έναν σύνδεσμο στην Αϊτή, της Κεντρικής Αμερικής και ζητούσαμε βοήθεια. Και λαμβάνουμε την πρώτη απάντηση από την Αϊτή, η οποία είναι και λίγο κωμική, θα μου επιτρέψετε να πω, γιατί έχει μια πρώτη παράγραφο γεμάτη ενθουσιασμό για τους αρχαίους Έλληνες και για τους Έλληνες του ’21 οι οποίοι ξεκίνησαν την Επανάσταση και μετά, στην δεύτερη παράγραφο λένε ότι δεν έχουν χρήματα, δεν έχουν μία. «Αυτό τον καιρό είμαστε χρεωκοπημένοι και δεν μπορούμε να συμβάλλουμε».

Μέρος τρίτο, στον Εθνικό Ύμνο πάντα. Νίκη της Τριπολιτσάς. Ο Διονύσιος Σολωμός, στον αυθεντικό ορισμό του ’21 πάντα. Το γεγονός το ζούσε και το ανήγαγε στο επίπεδο που ταίριαζε. Στο επίπεδο της αθανασίας, της νίκης και του άγριου ηρωισμού. Δεν ήταν ένα απλό επεισόδιο του ’21 στα μάτια του Διονυσίου Σολωμού η νίκη στην Τροπολιτσά: «Ακούω κούφια τα τουφέκια, ακούω σμίξιμο σπαθιών, ακούω ξύλα, ακούω πελέκια, ακούω τρίξιμο δοντιών. Α, τι νύκτα ήταν εκείνη που την τρέμει ο λογισμός! Άλλος ύπνος δεν εγίνη πάρεξ θάνατου πικρός». Ήταν το ξερίζωμα του διοικητικού κέντρου του κατακτητή, ήταν η θεμελίωση του νέου κράτους, του Ελληνικού που ξαναγεννιέται.

Τέταρτο μέρος, καταστροφή του Δράμαλη στα Δερβενάκια. Αυτή είναι η ποίηση, ο εκτενής Εθνικός Ύμνος: «Ω τρακόσιοι, σηκωθείτε και ξανάλθετε σε μας τα παιδιά σας θελ' ιδείτε πόσο μοιάζουνε με σας». Πέμπτο μέρος, η πολιορκία του Μεσολογγίου: «Πήγες εις το Μεσολόγγι την ημέρα του Χριστού, μέρα που άνθισαν οι λόγγοι για το τέκνο του Θεού». Έκτο μέρος, τα θαλάσσια κατορθώματα και η ανατίναξη της τουρκικής αρμάδας στη Χίο: «Πιάνει, αυξαίνει, κοκκινίζει, και σηκώνει μια βροντή, και το πέλαο χρωματίζει με αιματόχροη βαφή». Έβδομο μέρος, το μαρτύριο του Πατριάρχη: «'Ολοι κλάψτε• αποθαμένος ο αρχηγός της Εκκλησιάς• κλάψτε, κλάψτε• κρεμασμένος ωσάν να 'τανε φονιάς». Όγδοο μέρος, έκκληση να αφήσουν τη διχόνοια: «Η Διχόνοια που βαστάει ένα σκήπτρο η δολερή καθενός χαμογελάει, "πάρ' το", λέγοντας, "και συ"». Σ’ αυτούς τους στίχους συναιρείται όλη η αγωνία του ποιητή για το μέλλον του αγώνα.

Ήταν και η κυοφορία μακρά μέχρι να φτάσουμε στην άγια ώρα του ’21. Ο Αλή Πασάς, παμπόνηρος, μέγας, έστω και ακούσιος, συντελεστής για την Επανάστασή μας, στα βαφτίσια του παιδιού του Παλάσκα, ενός οπλαρχηγού της Ηπείρου λέει: «Εσείς οι Έλληνες κάποιο τολμηρό σχέδιο έχετε στα κεφάλια σας. Και αυτά ακόμη τα ονόματα που δίνετε στα παιδιά σας θα έφταναν να δικαιώσουν την υποψία μου ότι κάτι μαγειρεύετε. Δεν τα βαφτίζετε πια Πέτρο, Μανώλη, Κώστα αλλά Αριστείδη, Δημοσθένη, Λεωνίδα, Θεμιστοκλή». Το παιδί το βάφτιζαν Λεωνίδα. Ήταν ο κατοπινός ναύαρχος του ελεύθερου κράτους, προς τιμήν του οποίου το Κέντρο «ΠΑΛΑΣΚΑΣ» του Ναυτικού. Προεργασία σ’ όλους τους μαύρους χρόνους της σκλαβιάς, στα τετρακόσια χρόνια που λέμε απλουστευτικά, εβδομήντα επαναστάσεις. Ανά πέντε χρόνια και ένας ξεσηκωμός. Με πρώτο τον ξεσηκωμό του Διονυσίου Τρίκκης, του Σκυλόσοφου όπως τον έκραζαν οι Τούρκοι.

Θέλω να σημειώσουμε ότι τις παραμονές του ’21 ήταν σε όλη την Ελλάδα αυτή η φλόγα της Επαναστάσεως διάχυτη. Και άρχισε από τις Παραδουνάβιες περιοχές με τον Αλέξαδρο Υψηλάντη. Έχω μεγάλη ευλάβεια προς αυτή την ευλογημένη οικογένεια των Υψηλαντών ή Υψηλάντηδων. Τεράστια, βαθύτατη ευγνωμοσύνη. Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης ξεκίνησε στις Παραδουνάβιες ηγεμονίες. Στις 22 Φεβρουαρίου διαβαίνει τον Προύθο, παραπόταμο του Δουνάβεως και το βράδυ της ίδιας ημέρας εισέρχεται στο Ιάσιο. Ο στρατός του όλος κι όλος ήσαν 22 άνδρες! Από το Ιάσιο εκδίδει την επαναστατική του προκήρυξη, όπου έλεγε: «Κινηθείτε, αδελφοί, και θέλετε ιδεί μίαν κραταιάν Δύναμιν να υπερασπισθεί τα δίκαιά μας». Όμως ο Τσάρος Αλέξανδρος (τον οποίο υπαινίσσετο) τον απεκήρυξε και διέταξε να διαγράψουν το όνομα του Αλέξανδρου Υψηλάντη από τον κατάλογο των Ρώσων αξιωματικών.

Ο Τσάρος (όπως η Μεγάλη Αικατερίνη δύο φορές προηγουμένως , το 1770 με τον Ορλώφ και το 1790 με τον Λάμπρο Κατσώνη) προτίμησε να μείνει συνεπής προς την Ιερά Συμμαχία του Μέττερνιχ, παρά προς την Ιερή Επανάσταση του Υψηλάντη. Τότε ο Γρηγόριος Ε’ εξεβιάσθη να αφορίσει τον Υψηλάντη και τον οσποδάρο (ηγεμόνα) της Μολδαβίας Μιχαήλ Σούτσο. Για τον «αφορισμό» όμως γράφει και αποκαθιστά το δίκαιο και την αλήθεια ο ίδιος ο Αλέξανδρος Υψηλάντης με επιστολή του, στις 29 Ιανουαρίου 1821, προς τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη: «Εσείς να τα θεωρείτε ταύτα ως άκυρα, καθότι γίνονται με βίαν και δυναστείαν και άνευ της θελήσεως του Πατριάρχη». Το «σκοινί», άλλωστε, του Πατριάρχη μαρτυρούσε από μόνο του την αλήθεια. Τελείωσε βιαστικά και άδοξα η επανάσταση στις Παραδουνάβιες ηγεμονίες, αλλά με αιώνιο πρότυπο θυσίας, με τη θυσία του Ιερού Λόχου στο Δραγατσάνι.

Ο Ιερός Λόχος ήταν ο ανθός της Ελληνικής νεολαίας από τα πανεπιστήμια της Ευρώπης και της Ρωσίας του 1821. Πεντακόσιοι νέοι συνέταξαν τον Ιερό Λόχο και έπεσαν στο Δραγατσάνι. Να σημειώσουμε μία κρίσιμη λεπτομέρεια. Οι Ρουμάνοι και Μολδαβοί φυσικοί τοπάρχες πρόδωσαν την επανάσταση, με το σκεπτικό «θα διώξουμε τον Τούρκο για να μονιμοποιήσουμε τους Έλληνες ηγεμόνες;». Αυτό ήταν το στρατηγικό λάθος του Υψηλάντη. Δεν είχε υπολογίσει σωστά. Ο αδερφός του, ο Δημήτριος Υψηλάντης έκλεισε τον Αγώνα, νικητής στην μάχη της Πέτρας, Βοιωτίας στις 12 Οκτωβρίου του 1829. Στις 14 Οκτωβρίου ο Σουλτάνος υπέγραφε την ανεξαρτησία της Ελλάδας με τη συνθήκη της Ανδριανουπόλεως.

Ο Εμμανουήλ Παππάς, άλλη ευγενική όσο και ηρωική μορφή, από «τα Σέρρας», έμπορος που ανεπτύσσετο σε όλα τα Βαλκάνια και έφθανε μέχρι τη Μόσχα, είχε έντεκα παιδιά. Αφιέρωσε όλα τα λεφτά του στον Αγώνα και από τα έντεκα παιδιά του τα τρία έπεσαν σε σημαδιακές μάχες στον Αγώνα του ’21. Ο ίδιος, ταξιδεύοντας άρρωστος και τραυματίας από το Άγιον Όρος στην Ύδρα, πέθανε εν πλω. Το ένα παιδί του σκοτώθηκε στην Αταλάντη. Τραυματίστηκε βαριά και πέθανε στην Χαλκίδα. Το άλλο στο Καματερό Αττικής. Πολέμησε εδώ με τον Βούρβαχη και τους φιλέλληνες. Και το τρίτο έπεσε στο Μανιάκι. Παιδιά του Μακεδόνα Εμμανουήλ Παππά. Σαν να ήθελαν με τους εξακτινωμένους θανάτους τους και με το αίμα τους να ποτίσουν το δένδρο της λευτεριάς σε όλη την Ελλάδα. Ο Γιωργάκης Ολύμπιος, από το Λιβάδι του Ολύμπου, θυσιάστηκε στην Μονή Σέκου.

Θα σας διαβάσω ένα απόσπασμα από ένα από τα δικά μου γραπτά. «Το 1993 ήμουν υφυπουργός Εξωτερικών. Βρέθηκα να ψάχνω κάπου τετρακόσια χιλιόμετρα μακριά από το Βουκουρέστι για τη Μονή Σέκου. Για τον τόπο θυσίας της 9ης Σεπτεμβρίου 1821. Φτάσαμε στα ερείπιά της, γονάτισα, προσκύνησα, έκλαψα. Λίγο πριν κλειστεί στο καμπαναριό του μοναστηριού, ο Γιωργάκης Ολύμπιος μαζί με τους έτοιμους για τη μεγάλη θυσία λίγους όσους του είχαν απομείνει, συμπολεμιστές του, αυτός ο υπέροχος Έλληνας, εξέδωσε μία ημερησία διαταγή. Η φοβερότερη ημερησία διαταγή που έχω διαβάσει. Σας την διαβάζω σαν μνημόσυνο: ««Ανδρείοι Έλληνες.

Όλοι μας, ευγενείς αδελφοί, υποκύψαμε σε μια τρομερή μοίρα. Από τους ομοδόξους γείτονές μας εκείνοι που μας υποσχέθηκαν βοήθεια μας εγκατέλειψαν, οι άλλοι με συκοφαντίες εχαρακτήρισαν σαν έγκλημα τους αιματηρούς αγώνες μας για τη θρησκεία μας και την ύπαρξη μας. Ψηλά το κεφάλι αδέρφια! Δείξτε πως είστε αντάξιοι των προγόνων σας. Εσώσαμε εν τούτοις την τιμή μας. Η Ευρώπη εγνώρισε τους γιούς της Ελλάδας. Η βοήθεια που υποσχέθηκε η Ρωσία έρχεται αργά για μας. Εμπρός αδέρφια. Ας πεθάνωμε κοιτάζοντας άφοβα το θάνατο στα μάτια. Ζήτω η θρησκεία και η ελευθερία της Ελλάδας. Θάνατος στους βαρβάρους. Γιωργάκης Ολύμπιος».

Αλλά και η προετοιμασία της Επανάστασης περιλαμβάνει πολλούς σταθμούς σε μακρά διάρκεια. Σας μίλησα για τον επίσκοπο Διονύσιο Τρίκκης του 1610. Σας θυμίζω τα Ορλωφικά του 1770. Σας μιλώ για τον Λάμπρο Κατσώνη του 1790. Για τον Παπαφλέσσα τον φλογερό καλόγερο. Που διέτρεξε από τον Ιανουάριο του ’21 μέχρι τον θάνατό του όλη την Ελλάδα και κατ’ εξοχήν όλη την Πελοπόννησο κηρύσσοντας, ορκίζοντας Φιλικούς, κινητοποιώντας, παραπλανώντας προκρίτους. Στο ’21 φτάσαμε ζωντανεύοντας πεισματικά την εθνική συλλογική μας συνείδηση από το 1453 αμέσως μετά την Άλωση. Η θυσία του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου έγινε το σημείο αναφοράς. Έγινε δημοτικό που από γενιά σε γενιά τραγουδιόταν για να φτάσει μέχρι τις μέρες του ’21 και μέχρι σήμερα. Είναι το γνωστό:

«Σημαίνει ο Θεός, σημαίνει η γη, σημαίνουν τα επουράνια, σημαίνει κι Αγιά Σοφιά, το Μέγα Μοναστήρι, κάθε καμπάνα και παππάς κάθε παππάς και διάκος» για να καταλήξει: «σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις, πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θα ’ναι». Αυτή ήταν η έκφραση της συλλογικής συνείδησης. Έτσι επλάσθη η συνείδηση του Έλληνα που έκανε τον μεγάλο ξεσηκωμό του 1821. Μια αδιάκοπη συνέχεια πίστης, έμπνευσης, αναγωγής στο Βυζάντιο αλλά και στην Αρχαία Ελλάδα. Ο Οδυσσέας Ανδρούτσος εδώ στη Χαιρώνεια, όταν βρήκανε τον Λέοντα της Χαιρωνείας, τον έπλυνε με τα ίδια του τα χέρια. Με τέτοια συνείδηση και συνειδητοποίηση, ότι αναδεικνύεται, αναδύεται εκεί η παλιά δόξα του ελληνισμού.

Εκεί σ’ αυτό το ύψος και ήθος είχαν φθάσει. Τόσο συνειδητοποιημένοι ήσαν. Δεν ήσαν οι ξυπόλητοι, αδαείς και άξεστοι εξεγερθέντες, ίσως για ένα κομμάτι ψωμί. Αλλά οι έχοντες αποκτήσει μιαν ανώτερη εσωτερική καλλιέργεια, ευγένεια και ποιότητα. Συστατικά αναγκαία και απόλυτη πνευματική ουσία για την ελευθερία. Αυτό είναι το νόημα. Μάλιστα, ο ίδιος ο Οδυσσέας Ανδρούτσος, στην πολιορκία της Ακρόπολης, όταν είδε τους Τούρκους να σπάνε τα μάρμαρα του Παρθενώνα για να βρούνε μολύβι μέσα από τις ραφές, από τους αρμούς των μαρμάρων των κερκίδων, τους έστειλε δύο μεγάλα καλάθια με βόλια, για να σταματήσουν να σπάνε τα μάρμαρα. Βόλια για να τους χτυπήσουν τους ίδιους. Τέτοια συνειδητοποίηση της εθνικής και πολιτισμικής ταυτότητάς τους είχαν. Τόσο ερασιθάνατοι ήσαν! Στο ’21 φτάσαμε από το 1453 λοιπόν. Μετά από δεκαέξι επαναστατικά κινήματα μεγάλα. Εβδομήντα συνολικά εξεγέρσεις έχω σημειώσει και ταξινομήσει. Πρώτο της Λέσβου το 1462.

Δεύτερο στην Πελοπόννησο το 1463. Στην Ήπειρο το 1481 Κλαδάς και Μπούας. Το 1571, μετά τη μεγάλη ναυμαχία της Ναυπάκτου, όταν αναχαιτίσαμε οι Χριστιανοί με τον Δον Χουάν ντ’ Αούστρια τους Τούρκους με ναύαρχο τον Καρά-Αλή, έγινε η εξέγερση της Ρούμελης και της Ηπείρου. Το 1585 Ακαρνανία, Θεόδωρος Γρίβας και Ηπειρώτες με τον Μάρκο Πούλιο και τον Μπαλάνο. Το 1603 ο πρώτος ξεσηκωμός της Κρήτης, της Πελοποννήσου και των νησιών με ιππότες από την Μελίτη, από την Μάλτα. Το 1645 τα Χανιά ελεύθερα για δεκαπέντε χρόνια. Το 1680 πάλι η Πελοπόννησος. Το 1687 η Ρούμελη. Οι Τούρκοι κλείνονται στην Ακρόπολη της Αθήνας. Η βόμβα του Μοροζίνι. Το 1766 στην Ήπειρο. Γεώργιος Παπαζώης. Το 1770 τα ματωμένα και δραματικά Ορλωφικά. Πελοπόννησος, Βάλτος, Ξηρόμερο, Σφακιά, Δασκαλογιάννης. Το 1789 από τη Γαλλική Επανάσταση με την ενθάρρυνση του Μεγάλου Ναπολέοντα. Το 1790 ο Λάμπρος Κατσώνης. Το 1808 Παπαευθύμιος Βλαχάβας, Χάσια, Όλυμπος. Και φτάνουμε στο 1821.

Μολδοβλαχία και τα γνωστά. Τα τελεσίδικα. Δύο θαυμαστές αναφορές. Στην Κρήτη το ’21 αρχίζει από τα Σφακιά. Στις 7 Απριλίου του ’21. Στις 7 Μαΐου του ’21 πραγματοποιείται η παγκρήτια επαναστατική συνέλευση στη Θυμιανή Παναγιά των Σφακίων, όπου οι εμπειρότεροι και ανδρειότεροι ορίζονται αρχηγοί των όπλων και καπετάνιος τους ο καπετάν Κόρακας από την Μεσσαρά. Το 1822 ο Σουλτάνος ύστερα από τον πολυμέτωπο αγώνα σε όλο τον Ελληνικό χώρο, ζητά την βοήθεια από τον «Αντιβασιλέα» της Αιγύπτου Μωχάμετ Άλη. Πριν στείλει το υιοθετημένο παιδί του, τον Ιμπραήμ, τον Γενάρη του ’25 εδώ στην επαναστατημένη Ελλάδα, είχε στείλει κατά αίτηση του σουλτάνου Μαχμούτ, δυνάμεις, στις 28 Μαΐου του ’22. Το πείραμα της βοήθειας του Μωχάμετ Άλη προς τον Σουλτάνο είχε προηγηθεί στην περίπτωση της Κρήτης.

Δέκα χιλιάδες Αιγύπτιοι στρατιώτες και πέντε χιλιάδες ιππείς αποβιβάστηκαν στην Κρήτη, στην Σούδα υπό την αρχηγεία του Χασάν Πασά και έπνιξαν την επανάσταση των Κρητών στο αίμα. Στην άλλη μεγαλόνησο, στην Κύπρο μας, εμφανίστηκε ο Κωνσταντίνος Κανάρης το ’21 βολιδοσκοπώντας ή επιδιώκοντας να τους κινητοποιήσει. Εμφανίζεται στις ακτές της Λαπίθου. Οι φήμες για κρυφές συνεννοήσεις των Κυπρίων Φιλικών και προετοιμασία για ξεσηκωμό μαθαίνονται. Οι Τούρκοι στέλνουν στην Κύπρο τέσσερις χιλιάδες στρατιώτες και μπαίνει σε εφαρμογή ο αποκλεισμός και το τρομοκρατικό σχέδιο εναντίον των Χριστιανών κατοίκων. Συνελήφθησαν οι πρόκριτοι και κάποιοι εκτελέστηκαν.

Στη συνέχεια συνελήφθησαν και δολοφονήθηκαν άγρια, ο Αρχιεπίσκοπος Κυπριανού και άλλοι ιεράρχες στις 9 Ιουλίου 1821. Το όργιο αίματος συνεχίστηκε με τον αποκεφαλισμό 486 προκρίτων και αρχιερέων και με σφαγές σε διάφορα μέρη του νησιού. Οι σφαγές εκείνες κράτησαν τριάντα μέρες. Πέρα από τις επαναστατικές προσπάθειες στην Κύπρο, έσπευσαν Κύπριοι αδερφοί μας στην Ελλάδα να λάβουν μέρος στον αγώνα. Στο εθνικό και ιστορικό Μουσείο Αθηνών, φυλάσσεται ένα από τα ιερότερα εθνικά κειμήλια, η σημαία που κρατούσε η ομάδα των Κυπρίων αγωνιστών σε διάφορες μάχες της Επανάστασης. Μια μεγάλη λευκή σημαία με γαλάζιο σταυρό, στην οποία αναγράφεται – ανορθόγραφα παρακαλώ – «Σημέα Εληνηκί πάτρης Κύπρου». Στο Μεσολόγγι το μνημείο των Κυπρίων αγωνιστών θυμίζει τις θυσίες τους μαζί με τους Ελεύθερους Πολιορκημένους.

Έδωσα ένα περίγραμμα επεισοδίων και ιστορικών αναφορών το οποίο σκοπόν είχε να αιτιολογήσει την μεγάλη αξία των γεγονότων που η αλήθεια τους, η μαγεία και η ιερότητά τους διαμορφώνουν τη συνείδησή μας και να καθομολογήσει ενώπιόν σας και όλοι σαν εκκλησίασμα, να δεχθούμε τίμια ότι το ’21 είναι υπόθεση πίστεως. Και εθνικής έμπνευσης. Κανένας δεν έχει το δικαίωμα, όταν είναι Έλληνας και ρέει έστω και μια σταγόνα αίμα ελληνικό μέσα του, να μεταχειριστεί το ’21 σαν ξένη υπόθεση. Σαν άσκηση ιστοριογραφίας. Όχι. Το ’21 γεννήθηκε από τη θυσία των Ελλήνων. Από την απόφαση να απαντήσουν στο δίλημμα: Ελευθερία ή σκλαβιά. Επέλεξαν την ελευθερία. Αδιαφόρησαν για το κόστος της ελευθερίας.

Έτσι εμείς, που είμαστε παιδιά εκείνων, έχουμε την υποχρέωση, όχι απλά του σεβασμού προς τους χθεσινούς ήρωες προγόνους μας. Όχι απλά σεβασμό και ευγνωμοσύνη. Αλλά να πάρουμε την συνταγή της εθνικής επιβίωσης. Να ξαναμεταλάβουμε στο ’21. Να εννοήσουμε ότι «άλλο λόγο, δεν έχω άλλο κανένα» που λέει ο Παλαμάς. Και στα δύσκολα σήμερα «να μεθύσουμε με το αθάνατο κρασί του ’21». Και να μην είμαστε της διχόνοιας. Μακριά από αυτή τη γάγγραινα στο κορμί του Έθνους. Υπάρχει ένα στιγμιότυπο. Πέθανε το 1840 ένας Ζαΐμης, ο Ανδρέας. Και οι προύχοντες της Πάτρας οι Ζαΐμηδες, δεν τα είχανε στα καλά με τον Κολοκοτρώνη. Μάλιστα, ο Κανέλλος Δεληγιάννης, ένας άλλος κοτζαμπάσης του Μοριά, από τα Λαγκάδια αυτός, γράφει σαν για λογαριασμό όλων των προυχόντων για τον Κολοκοτρώνη φιλοκατήγορα και περιφρονητικά. Και λέει, «Ποιός; ο Κολοκοτρώνης;

Ο Κολοκοτρώνης γύριζε από κορφή σε κορφή σαν τον Αγιολιά». Του είχε πει πολλά του Κολοκοτρώνη. Τα μαθαίνει ο Κολοκοτρώνης και λέει «καλός είναι ο Κανέλλος. Εκείνος είναι για να φτιάχνει ψωμί», πράγματι ήταν πολύ καλός στην επιμελητεία και βοηθούσε τους στρατιώτες και τους αγωνιστές, «κι εγώ είμαι να κάνω πόλεμο». Πήγαινε λοιπόν στην κηδεία του Ζαΐμη και έκλαιγε. Και του λέει κάποιος «εσύ πηγαίνεις πίσω από τον Ζαΐμη έτσι συγκινημένος;». Λέει «Ναι. Μπορεί να ήτανε στα κομματικά αντίπαλός μου, αλλά ήταν αδερφός μου στον Αγώνα και τον σεβόμουν πάντα». Αυτό είναι το δίδαγμα, αρνητικό σαν μας πιάνει η εχθροπάθεια και για το πώς καταστρεφόμεθα όταν μας πιάνει η διχόνοια και ωφέλιμο όταν επικρατεί μέσα μας η αμνησικακία, όπως το διδάσκει ο πολλά παθών Θεόδωρος Κολοκοτρώνης.

Που τον δίκασαν και τον έκλεισαν στο μπουντρούμι του Αναπλιού. Μεγάθυμος εκείνος. Από την πρώτη ώρα όταν ήταν στην Επίδαυρο και τον απέκλεισαν από την πρώτη Εθνοσυνέλευση. Ήτανε Χριστούγεννα του ’21 και πρώτες μέρες του Ιανουαρίου του ’22. Και καθόταν στο πεζούλι αυτός και ήταν και ο Οδυσσέας εκεί δυνατός, είχε φέρει και μια διλοχία μαζί του από τη Ρούμελη και του λέει: «Να μπω μέσα στρατηγέ να τους χαλάσω;». Τότε ο Κολοκοτρώνης του λέει: «Όχι. Γιατί εκεί μέσα γίνεται κάτι μεγάλο. Εκεί μέσα έχουμε γεννητούρια της Ελευθερίας του νέου κράτους των Ελλήνων». Το 1821. Υπόθεση πίστεως. Όχι ιστοριογραφίας. Αρκετά πια με την ιστοριογραφία. Οι υπερδυνάμεις της αμφιβολίας επελαύνουν και σαρώνουν τα πάντα. Εμείς αντιστεκόμαστε. Και σ’ αυτή την αίθουσα γινόμαστε αυθόρμητα ένα ταπεινό εκκλησίασμα μιας υπόθεσης πίστεως και εθνικής έμπνευσης. Και κοινωνούμε μαζί. Έτσι ορίζω εγώ το ’21 σήμερα. Σαν Θεία Κοινωνία και προσευχή. Για να αντλήσουμε δύναμη από το ’21 ώστε να ξεπεράσουμε τις δυσκολίες των καιρών.-

Β.Γ.Π.

26-II-2010